خاستگاه اندیشه مقاومت در ایران

Authors

علی محمدی مصیری دانشجوی دکتری علوم سیاسی ـ جامعه شناسی سیاسی ـ دانشگاه تهران

محمدجعفر جوادی ارجمند دانشار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

Abstract:

در این پژوهش با استفاده از روش و مدل نظری توماس اسپریگنز در چهارچوب جامعهشناسی شناخت، خاستگاه اندیشه مقاومت و نحوهی پدیدار شدن و نهادینه شدن آن در ذهنیت جامعه ایرانی بررسی شده است. بدین ترتیب، پژوهش حاضر، درصدد پاسخگویی به این سؤال اساسی است که چه عواملی در شکلگیری، تکوین و نهادینه شدن اندیشه مقاومت در ایران نقش مؤثری داشتهاند؟ رویکرد محققان توصیفی ـ تحلیلی بوده و برای تحلیل دادهها از نظریه بحران اسپریگنز، استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جامعه ایرانی همواره با استبداد، دخالت روزافزون قدرتهای بزرگ و نقض استقلال ملی خود توسط بیگانگان مواجهه بوده است. نخبگان، روشنفکران (مذهبی و غیرمذهبی) در پاسخ به استبداد و بحران استقلال، بومیگرایی را به‌عنوان تجلی اندیشه مقامت پیشنهاد دادند؛ روحانیون، بومیگرایی در چهارچوب اسلام سیاسی و ملیگرایان، بومیگرایی را در چهارچوب ناسیونالیسم ایرانی به‌عنوان نظم مطلوب سیاسی ترسیم کردند. «مقاومت» در برابر استبداد و سلطه‌طلبی قدرتهای بزرگ نقطه اشتراک هر دو گفتمان بومیگرایی به شمار میرود. درنهایت، این دو گفتمان با رهبری و هدایت مصلح بزرگ انقلابی و اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) در قالب و ظرف مذهب شیعه به سازگاری نسبی رسیدند و ناسیونالیسم ایرانی ذیل الگوی اسلام سیاسی برگرفته از انقلاب اسلامی ایران قرار گرفت و در ارتباط با آن معنا و مفهومپردازی شده است. ازاین‌رو، اندیشه مقاومت پدیدهای تاریخی، موقعیتمند و زمینهمند است و پدیدار شدن اندیشه مقاومت در جامعه ایرانی را میتوان حاصل برخورد اندیشه و واقعیت و رابطه دیالکتیکی و اثرگذاری متقابل آنها دانست.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

خاستگاه ‏های قرآنی اندیشه سیاسی امام خمینی

گزارش شناسایى بنیادهاى اندیشه‌هاى سیاسى امام در گستره آیات قرآنى است. از نگاه امام، سیاست دین، سیاست الهى و عین دیانت است که به دلیل زمزمه شعار جدایى دین از سیاست و عرضه مکاتب انحرافى با مهجوریت قرآن مهجور شده است. در صورتى که قرآن کتاب حکومت است و در سایه حکومت قرآنى علاوه بر دست‌آوردهاى مادى، رشد معنویت نیز امکان‌پذیر مى‌شود، معنویت و خدا محورى عامل کنترل قدرت سیاسى و طاغوت ستیزى است که قرآن ...

full text

واکاوی اندیشه مقاومت جمهوری‌اسلامی ایران در برابر ایالات‌متحدۀ آمریکا

تضادهای سیاسی در روابط ایران و آمریکا، موضوع موردعلاقۀ بسیاری از پژوهشگران دانشگاهی است. برخی از آن‌ها انگارۀ مقاومت در جمهوری‌اسلامی را به‌عنوان بخشی از سازوکارهای کنش راهبردی در برابر آمریکا می‌دانند. این موضع بدان معناست که سیاست در ایران، اندیشۀ مقابله با سیاست‌های تهاجمی آمریکا را بازتولید می‌کند؛ این رویکرد زیربنای مقاومت را در سیاست‌خارجی ایران شکل می‌دهد. این پژوهش، ضمن بررسیِ انتقادی تح...

full text

خاستگاه و مشروعیت نظام سیاسی صالح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای

This article has no abstract.

full text

خاستگاه اندیشه رفض و نسبت آن با واژه رافضه

واژه «رافضه» در قرون نخستین و در تعاریفی متفاوت به گروهی از شیعه نسبت داده شده است. بعضی از مورخان می‌گویند «رافضه» یعنی کسانی که شیخین را طرد می‌کنند. بعضی دیگر علاوه بر شیخین، عثمان و یا دیگر صحابه را هم وارد می‌کنند. بعضی دیگر «رافضه» را به مخالفان زید بن علی یا مغیرة بن سعید نسبت می‌دهند. در میان این اقوال، قول اول شهرت بیشتری دارد. اهل بیت علیهم السلام هم از اندیشه «رفض» دفاع کرده اند و هم...

full text